Profesorek
2020-01-07 13:24 wtorek ~Professore
Oto dwa zdania pytaj±ce - fragmenty pewnego wywiadu prasowego: „A od rodziców dostawa³ pan czasem strza³a w ty³ek?” i „A dzisiaj na co ma pan smaka?”. Pokazuj± one, jak silna we wspó³czesnej polszczy¼nie jest tendencja do tworzenia uruchomionych fleksyjnie bierników od wszystkich rzeczowników rodzaju mêskiego - nie tylko od ¿ywotnych. Ba, nawet od takich, jak strza³ i smak, które w drugim przypadku (dope³niaczu) maj± stabiln± koñcówkê „-u” (nie mia³ celnego strza³u, nie widzia³em tego strza³u, na nic nie mam smaku, nie czu³ smaku). Widzimy, ¿e zaopatrzono tutaj te dwa s³owa w koñcówkê „-a” (strza³a, smaka), byle tylko zrównaæ biernik z dope³niaczem, a w tym drugim przypadku to rzeczowniki ¿ywotne maj± koñcówkê „-a”, biernik za¶ tych¿e ¿ywotnych równy jest zawsze dope³niaczowi (widzê syna - tak jak nie widzê syna, mam brata - nie mam brata, zaprosi³em wuja - nie zaprosi³em wuja itp.). Zacytowane przyk³ady - „dostawaæ strza³a”, „mieæ smaka”, które odbieram w konwencji ¿artu gramatycznego - przylegaj± do typowych w jêzyku dzieci syntagm „zagramy mecza” (choæ tak¿e mecz ma stabiln± postaæ dope³niacza meczu), „pu¶æ sygna³a” (mimo dope³niacza sygna³u), „kup rowera” (mimo dope³niacza roweru), „zawi±¿ buta”, „wytrzyj nosa”, „kup komputera”.
Gazeta Wroc³awska
Wiadomo¶ci
Wys³aæ SMS czy esemesa? Profesor Miodek odpowiada
JAN MIODEK
23 marca 2018
Prof. Jan Miodek
Prof. Jan Miodek Arkadiusz Gola
REKLAMA
Wys³aæ wys³aæ SMS, esemesa, SMS, czy sms? Jak mówiæ poprawnie? To jedno z pytañ, na które odpowiada dzi¶ w swoim tek¶cie prof. Jan Miodek, jêzykoznawca.
REKLAMA
Oto dwa zdania pytaj±ce - fragmenty pewnego wywiadu prasowego: „A od rodziców dostawa³ pan czasem strza³a w ty³ek?” i „A dzisiaj na co ma pan smaka?”. Pokazuj± one, jak silna we wspó³czesnej polszczy¼nie jest tendencja do tworzenia uruchomionych fleksyjnie bierników od wszystkich rzeczowników rodzaju mêskiego - nie tylko od ¿ywotnych. Ba, nawet od takich, jak strza³ i smak, które w drugim przypadku (dope³niaczu) maj± stabiln± koñcówkê „-u” (nie mia³ celnego strza³u, nie widzia³em tego strza³u, na nic nie mam smaku, nie czu³ smaku). Widzimy, ¿e zaopatrzono tutaj te dwa s³owa w koñcówkê „-a” (strza³a, smaka), byle tylko zrównaæ biernik z dope³niaczem, a w tym drugim przypadku to rzeczowniki ¿ywotne maj± koñcówkê „-a”, biernik za¶ tych¿e ¿ywotnych równy jest zawsze dope³niaczowi (widzê syna - tak jak nie widzê syna, mam brata - nie mam brata, zaprosi³em wuja - nie zaprosi³em wuja itp.). Zacytowane przyk³ady - „dostawaæ strza³a”, „mieæ smaka”, które odbieram w konwencji ¿artu gramatycznego - przylegaj± do typowych w jêzyku dzieci syntagm „zagramy mecza” (choæ tak¿e mecz ma stabiln± postaæ dope³niacza meczu), „pu¶æ sygna³a” (mimo dope³niacza sygna³u), „kup rowera” (mimo dope³niacza roweru), „zawi±¿ buta”, „wytrzyj nosa”, „kup komputera”.
REKLAMA
W aspekcie ewolucyjnym - powiedzmy to teraz - dzieje biernika liczby pojedynczej rzeczowników mêskich wyra¼nie zmierzaj± ku stanowi, którego przejawem s± przywo³ane dzisiaj przyk³ady. Oto na pocz±tku dziejów naszego jêzyka czwarty przypadek wszystkich rzeczowników - ¿ywotnych i nie¿ywotnych - równy by³ przypadkowi pierwszemu (z tego okresu zachowa³ siê - dlatego ¿e jest czêsto u¿ywany - zwrot wyj¶æ, wychodziæ za m±¿). Potem uruchomiono fleksyjnie rzeczowniki ¿ywotne, które w bierniku sta³y siê równe dope³niaczowi (kryæ siê za mê¿a, rêczyæ za mê¿a). A jeszcze pó¼niej - zaczê³y do tej grupy do³±czaæ rzeczowniki nie¿ywotne: paliæ papierosa, graæ w brid¿a (w tysi±ca, w kosza, w tenisa), tañczyæ walca (twista, mazura, kujawiaka), kupiæ opla (mercedesa, fiata), wygraæ gema, przegraæ seta, mieæ pecha, strzeliæ gola, po³o¿yæ pilota (na stole), je¶æ arbuza (melona, kotleta, sznycla) obok je¶æ arbuz, melon, kotlet, sznycel. I ten proces trwa!
Za poprawne uznaje siê przecie¿ syntagmy wys³aæ SMS-a (esemesa), odebraæ SMS-a (esemesa), odebraæ e-maila (mejla), odpowiedzieæ na e-maila (mejla), rozmawiaæ przez skype’a - obok wys³aæ SMS (esemes), odebraæ SMS (esemes), odebraæ e-mail (mejl), odpowiedzieæ na e-mail (mejl), rozmawiaæ przez skype - tak jak obok tradycyjnych po³±czeñ z biernikiem równym mianownikowi: zdobyæ hat trick, uzyskaæ walkower, polecaæ bestseller, które kojarzê z latami swego dzieciñstwa i m³odo¶ci, s³yszy siê i widzi coraz czê¶ciej: zdobyæ hat tricka, uzyskaæ walkowera, polecaæ bestsellera.
Prof.Miodek