Rzecznik Ubezpieczonych: Zwrot środków zgromadzonych na indywidualnym koncie emerytalnym

Niepewna sytuacja gospodarcza coraz częściej zmusza osoby gromadzące oszczędności na cele emerytalne do rezygnacji z oszczędzania i wykorzystania odłożonych środków. Osoby gromadzące oszczędności w formie indywidualnego konta emerytalnego, czyli IKE, w celu uzyskania środków przy jednoczesnej rezygnacji z dalszego oszczędzania stają przed koniecznością rozwiązania umowy o prowadzenie IKE.

Na IKE gromadzone są nie tylko wpłaty dokonywane indywidualnie, ale także środki uprzednio oszczędzane w pracowniczym programie emerytalnym, czyli PPE. Dzieje się tak w związku z coraz bardziej popularnymi PPE i dużą mobilnością pracowników. Dość często IKE zakładane są również w celu kontynuowania oszczędzania rozpoczętego w PPE.

Poniżej przedstawiona zostanie kwestia rozwiązania umowy o prowadzenie IKE i dokonanie zwrotu zgromadzonych tam środków, ze szczególnym uwypukleniem zwrotu z IKE, jeśli przekazane na nie zostały środki z PPE.

Indywidualne konto emerytalne - uwagi ogólne

Indywidualne konta emerytalne funkcjonują na podstawie ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego (Dz. U. Nr 116, poz. 1205 z późn. zm.).

Założenie IKE jest dobrowolne. Konto może założyć każda osoba fizyczna mająca nieograniczony obowiązek podatkowy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, która ukończyła 16 lat. IKE wyróżniają się zachętą podatkową - dochody uzyskane z tytułu lokowania środków emerytalnych są objęte zwolnieniem z 19% podatku od dochodów kapitałowych zwanego potocznie „podatkiem Belki".

Każdy posiadacz IKE może w danym czasie gromadzić oszczędności tylko na jednym koncie. Niemożliwe jest wspólne gromadzenie środków przez małżonków na jednym koncie. IKE jest zakładane i prowadzone na podstawie umowy zawartej z wybraną instytucją finansową. Instytucją tą może być fundusz inwestycyjny, biuro maklerskie, zakład ubezpieczeń lub bank.

Wówczas indywidualne konto emerytalne może przybrać formę funduszu inwestycyjnego, rachunku papierów wartościowych w domu maklerskim, ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym lub lokaty bankowej.

Wpłaty dokonywane na IKE w roku kalendarzowym nie mogą przekroczyć kwoty odpowiadającej 300% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok. W 2012 r. limit ten został określony na poziomie 10 578 zł. Dodatkowy limit wpłat przewidziano również dla osób małoletnich (pomiędzy 16 a 18 rokiem życia), których wpłaty na IKE nie mogą przekroczyć dochodów uzyskanych przez tę osobę w danym roku z tytułu umowy o pracę.

Warto pamiętać, że założenie IKE nie oznacza zobowiązania do comiesięcznych wpłat na konto aż do czasu przejścia na emeryturę. Częstotliwość wpłat określa się w umowie z instytucją finansową (np. kwartalnie, półrocznie czy nawet rocznie). Zwykle podawane są minimalne wysokości jednorazowych wpłat i minimalnej sumy wpłat w ciągu roku.

W większości przypadków nie trzeba się zobowiązywać do regularnego oszczędzanie. Możliwy jest wybór takiego IKE, które nie wymaga obowiązkowego opłacania regularnej składki. Wówczas, gdy z określonych powodów nie będzie możliwe dokonywanie wpłaty na IKE (np. z powodu utraty pracy lub innych nieprzewidzianych wydatków), umowa o prowadzenie IKE nie wygaśnie a zgromadzone środki są dalej pomnażane.

Środki gromadzone na IKE traktowane są jak indywidualne oszczędności i w przypadku śmierci posiadacza konta są przekazywane wskazanym przez niego osobom. W umowie o prowadzenie IKE oszczędzający może wskazać jedną lub więcej osób, którym zostaną wypłacone środki zgromadzone na IKE w przypadku jego śmierci.

Dyspozycję tę można zmieniać w trakcie prowadzenia IKE. Jeżeli oszczędzający nie wskaże w umowie osób dziedziczących środki, wchodzą one do spadku. Inaczej może być jedynie w przypadku umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym - kwestie wypłaty środków po śmierci ubezpieczonego reguluje umowa z zakładem ubezpieczeń na życie. Osoba uprawniona do środków zgromadzonych na IKE zmarłego może dokonać wypłaty transferowej na swoje IKE lub do pracowniczego programu emerytalnego (czyli powiększyć swoje oszczędności emerytalne).