Czy należy powiadomić policję o szkodzie z autocasco?

Problematyczne jest również przyjęcie właściwej interpretacji postanowienia w sytuacji, gdy do zdarzenia doszło poza granicami Polski. Kto bowiem powinien zostać uznany za „obcokrajowca" w rozumieniu wzorca umownego - ubezpieczony czy też obywatel państwa w którym doszło do kolizji? W omawianej klauzuli użyto ponadto w sposób wyraźny liczby mnogiej, co powinno wskazywać, iż do zrealizowania jej hipotezy konieczne jest, by w zdarzeniu brało udział dwóch lub więcej obcokrajowców, co jak się zdaje dodatkowo wskazuje na niedostateczne przemyślenie przez ubezpieczyciela celu i samego brzmienia tego postanowienia.

Warto zaznaczyć, iż niezrozumiałe jest pośrednie obciążenie Policji poprzez postanowienia ogólnych warunków ubezpieczenia obowiązkami, które nie mieszczą się w zakresie jej działania. Podstawowe zadania Policji zostały wskazane w art. 2 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2007 r., nr 43, poz. 277 z późn. zm.). Brzmienie wskazanego przepisu potwierdza, że rolą Policji nie jest odnotowywanie powiadomień o każdym zdarzeniu powodującym „poważną szkodę" czy też „poważne uszkodzeniu pojazdu", o konieczności holowania lub transportu pojazdu albo o „zdarzeniu z udziałem obcokrajowców", lecz przede wszystkim ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, a także wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców.

W sytuacji, gdy szkoda nie powstała na skutek bezprawnego zamachu wypełniającego znamiona przestępstwa lub wykroczenia, brak jest racjonalnych przesłanek do nakładania na właścicieli mienia obowiązku powiadomienia o tym fakcie Policji, jak też obciążania samej Policji dodatkową i, jak się wydaje, zupełnie niepotrzebną pracą.

W tym kontekście należy także zauważyć, iż ustawodawca określił w powszechnie obowiązujących przepisach prawa sytuacje, w których należy zawiadomić Policję, prokuraturę lub inne stosowne służby o danym typie zdarzenia.

I tak, tytułem przykładu: obowiązek zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu określony został w art. 304 § 1 i 2 k.p.k.; obowiązek kierującego pojazdem uczestniczącego w wypadku drogowym wezwania Policji, jeżeli w wypadku jest zabity lub ranny, wynika z art. 44 ust. 2 pkt 1 ustawy - Prawo o ruchu drogowym; obowiązek osoby uczestniczącej w zdarzeniu objętym ubezpieczeniem obowiązkowym, o którym mowa w art. 4 pkt 1-3 ustawy, powiadomienia Policji, o ile doszło do wypadku z ofiarami w ludziach lub do wypadku powstałego w okolicznościach nasuwających przypuszczenie, że zostało popełnione przestępstwo, określony został w art. 16 ust. 1 pkt 3 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK.

Oczywiście żaden z przepisów tytułu XXVII k.c. regulujących umowę ubezpieczenia nie zawiera zakazu wprowadzenia do ogólnych warunków ubezpieczenia postanowień określających przypadki, w których następuje wyłączenie odpowiedzialności ubezpieczyciela, jeśli wyłączenia te nie pozostają w sprzeczności z przepisami prawa[2].

Jednakże postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie mogą kształtować jego praw i obowiązków w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Wzajemne relacje pomiędzy obywatelem a organami państwa, ich prawa i obowiązki, regulują akty prawa powszechnie obowiązującego - konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe i rozporządzenia, względnie akty prawa miejscowego.

Sprzeczne z obowiązującym porządkiem prawnym oraz z zasadami współżycia społecznego jest wkraczanie mocą zawartej umowy cywilnoprawnej w materię obowiązków obywatela wobec państwa, zastrzeżoną do uregulowania wyłącznie przez ustawodawcę. Do tej materii zaliczyć również należy obowiązek zawiadomienia organów ścigania o określonym typie zdarzenia.

Nie sposób zgodzić się możliwym argumentem, iż rezygnacja z interwencji jednostki Policji jest równoznaczna ze zrzeczeniem się przez ubezpieczonego z praw przysługujących mu do osób trzecich z tytułu szkód. Zrzeczenie się przez ubezpieczonego praw przysługujących mu do osób trzecich z tytułu szkód może nastąpić jedynie poprzez oświadczenie woli, samo zaś niepowiadomienie Policji o szkodzie nie może być utożsamiane ze zrzeczeniem się przez ubezpieczonego jakichkolwiek przynależnych mu praw.