Ujemne skutki przezimowania – na co narażone są uprawy w zimie?

Mimo prac nad coraz to bardziej zimotrwałymi odmianami roślin i dokładania najlepszych starań do odpowiedniego przetrwania zimy przez uprawy, w produkcji rolniczej często dochodzi do strat w plonie wywołanych złym przezimowaniem roślin.

Wymarzanie

Najbardziej niebezpieczne dla roślin są mroźne temperatury przy jednoczesnym braku pokrywy śnieżnej lub jej cienkiej warstwie. Nie sprzyjają przezimowaniu roślin również gwałtowne ocieplenia powodujące odwilż, po których następują znów mrozy. Efektem takiej zimowej aury jest wymarzanie upraw. Uszkodzone i osłabione mrozem młode rośliny żółkną a następnie brunatnieją. Stają się podatne na wszelkiego rodzaju grzyby i bakterie. W częściach pola bardziej dotkniętych mrozem rośliny całkowicie obumierają. W przypadku nieregularnego ukształtowania terenu dzieje się to głównie na wzniesieniach. Wymarzanie ma negatywny wpływ na jakość i ilość plonu.  

Natomiast nawet duże mrozy połączone ze śnieżną zimą nie powodują strat w plonie. Warstwa śniegu (około 20-25 cm) stanowi wówczas izolację przed nawet dużymi ujemnymi temperaturami.

Wyprzenie

Drugim po wymarzaniu niebezpieczeństwem, na które narażone są rośliny uprawiane w Polsce jest tak zwane wyprzenie. Zachodzi ona wówczas, gdy obfite opady śniegu pokrywają niedostatecznie zamarzniętą glebę. Temperatura przy gruncie jest bliska zeru, choćby nawet na zewnątrz panował mróz. Roślina wówczas dusi się pod długo zalegającą pokrywą śnieżną. Powoduje to choroby – w szczególności porażenia przez grzyby, na przykład pleśń śniegową. i może prowadzić do obumierania młodych roślin. Wyprzeniu sprzyjają długo zalegające na przedwiośniu zaspy śnieżne.

Wysmalanie

Kolejnym zagrożeniem, przy barku grubszej pokrywy śnieżnej są silne i mroźne wiatry, które powodują tak zwane wysmalanie roślin. Przyczyniają się one do wysuszania roślin, ponieważ zamarznięta gleba uniemożliwia pobieranie wody. W konsekwencji roślina powoli zamiera, a jej organy nadziemne wyglądają jak spalone, stąd nazwa tego zjawiska.

Wysadzanie

Następną przyczyną złego zimowania zasiewów jest w czasie zimy jest tak zwane wysadzanie, czyli wypieranie roślin z gleby. Spowodowane jest ono częstymi zmianami temperatury szczególnie na przedwiośniu, kiedy to temperatura w dzień jest dodatnia,
a nocą ziemia zamarza. Wysadzanie zachodzi głównie na glebach bogatych w próchnicę (np. torfowych), które mają dużą zdolność gromadzenia wody. Częste zamarzanie i odmarzanie gleby, które  powoduje zmianę jej objętości prowadzi do uszkodzeń i rozrywania korzeni roślin. Roślina, nie ma się czym trzymać podłoża i jest wypierana na powierzchnię. Im wcześniej nadejdzie wiosna oraz im bardziej gwał¬towne skoki temperatury, tym więk¬sze szkody w uprawach spowodowane wysadzaniem.

Wymakanie

Wymakanie to zjawisko, które zachodzi najczęściej na przedwiośniu, kiedy topnieją śniegi i na polach, na obniżeniach terenu długo zalega woda. Roślina pozostająca dłużej pod wodą nie dostaje tlenu i ginie. 

Uprawy można ubezpieczyć od zimy na preferencyjnych warunkach

Na szczęście od wszystkich wyżej wymienionych zagrożeń rolnicy mogą ubezpieczyć swoje uprawy. Ujemne skutki przezimowania zostały wymienione w ustawie z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich (Dz. U. Nr 150, poz. 1249, z późn. zm.). Za ubezpieczenie upraw od tego ryzyka rolnik, który spełnia wymogi małego i średniego przedsiębiorcy, płaci tylko połowę składki. Resztę dopłaca budżet państwa.

Więcej o dotowanych ubezpieczeniach upraw>>

Definicja ustawowa

Ryzyko ujemnych skutków przezimowania zostało następująco zdefiniowane w ustawie:

Ujemne skutki przezimowania oznaczają szkody spowodowane wymarznięciem,
wymoknięciem, wyprzeniem, wysmaleniem lub wysadzeniem roślin, w okresie od
dnia 1 grudnia do dnia 30 kwietnia, polegające na całkowitym lub częściowym
zniszczeniu roślin lub całkowitej utracie plonu lub jego części;

Ubezpieczyciel odpowiada tylko od 1 grudnia do 30 kwietnia

W przypadku ujemnych skutków przezimowania ważny jest okres odpowiedzialności towarzystwa ubezpieczeń, który ogranicza swoją odpowiedzialność za złe przezimowanie od początku grudnia do końca kwietnia, mimo umowy ubezpieczenia zawieranej formalnie na rok. Oznacza to, że jeżeli na przykład do wymarznięcia uprawy dojdzie w nocy z 1 na 2 maja, rolnik nie ma prawa do odszkodowania z ryzyka ujemnych skutków przezimowania. Nie musi się jednak martwić, jeżeli zawarł ubezpieczenie upraw w pakiecie obejmującym wiosenne przymrozki. Odpowiedzialność towarzystwa ubezpieczeń za szkody spowodowane tym ryzykiem rozpoczyna się 1 maja i trwa do 30 czerwca.

Zofia Dmochowska