Pytanie Czytelnika: Podleganie prowadzącego własną działalność gospodarczą pod ubezpieczenie współmałżonka

Czy mogę ubezpieczyć współmałżonka w moim zakładzie pracy, mimo że prowadzi on samodzielną działalność gospodarczą?

Odpowiedzi udziela Przemysław Gogojewicz, ekspert w zakresie prawa cywilnego i ubezpieczeń społecznych:

Z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej przedsiębiorca będący płatnikiem składek ZUS ma obowiązek odprowadzania co miesiąc należnych z tego tytułu składek. W przypadku, kiedy działalność gospodarcza nie podlega zawieszeniu obowiązek taki ma sam płatnik składek. W przypadku zawieszenia prowadzenia działalności gospodarczej przerywa się obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenia zdrowotne. W takim okolicznościach byłoby możliwe objęcie ubezpieczeniem małżonka.

Od 20 września 2008 r. w ustawie s.d.g. pojawiła się od dawna postulowana instytucja zawieszenia działalności gospodarczej. Ma ona jednak ograniczony zakres zastosowania. Odnosi się bowiem jedynie do przedsiębiorców niezatrudniających pracowników w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy. To zaś oznacza, że mogą z niej korzystać także przedsiębiorcy, którzy prowadzą działalność gospodarczą bez osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę lub spółdzielczej umowy o pracę.

Nie dotyczy to jednak prowadzenia działalności gospodarczej wraz ze wspólnikami spółki cywilnej, którzy nie wystąpili również z wnioskiem o zawieszenie działalności gospodarczej. Natomiast zatrudnienie na podstawie umowy o dzieło lub umowy zlecenia bądź zatrudnienie uczniów na podstawie umowy o przyuczeniu do zawodu, jak również korzystanie z pomocy członków rodziny przedsiębiorcy nie stanowi żadnej przeszkody w złożeniu wniosku o zawieszenie działalności gospodarczej. 

Formalnie rzecz biorąc, art. 14a nie pozbawia możliwości zawieszenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorców, którzy prowadzą tę działalność w formie jednoosobowej albo w formie spółki cywilnej (ze wspomnianym ograniczeniem) bądź są spółkami prawa handlowego (spółki osobowe i kapitałowe). Nie mogą jednak zatrudniać pracowników w rozumieniu art. 2 k.p., co w odniesieniu do spółek jest warunkiem trudnym do spełnienia w praktyce. W art. 14a nie znajdujemy natomiast ograniczenia odnoszącego się do zawieszenia działalności gospodarczej prowadzonej wyłącznie przez wspólników, partnerów lub akcjonariuszy. 

Ograniczenie czasowe dotyczące zawieszenia działalności gospodarczej wynosi od jednego do 24 miesięcy, oznaczonych w zgłoszeniu informacji o zawieszeniu. Przedsiębiorca może wskazać w tym przedziale na dowolny okres zawieszenia.

Okres zawieszenia trwa od dnia złożenia wniosku lub od późniejszego dnia wskazanego we wniosku o dokonanie wpisu informacji o zawieszeniu. Trwa natomiast do dnia złożenia wniosku o wpis informacji o wznowieniu wykonywania działalności gospodarczej, ale nie dłużej niż przez okres 24 miesięcy.

Ustawa o tym nie stanowi, lecz wydaje się, że zachowując normę dotyczącą czasu trwania zawieszenia nie dłużej niż 24 miesiące, można wielokrotnie zawieszać i wznawiać zawieszoną działalność gospodarczą. Ustawa nie nakazuje bowiem, aby z możliwości zawieszenia trzeba było korzystać jednorazowo lub przez okres pełnych 24 miesięcy. Oznacza to, że po wznowieniu działalności gospodarczej, chociażby na pewien czas, możliwe jest kolejne zawieszenie tej działalności, i to ponownie na okres do 24 miesięcy. 

Po zawieszeniu wykonywania działalności gospodarczej przedsiębiorca nie będzie musiał składać deklaracji rozliczeniowej i opłacać składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenia zdrowotne. Spowoduje to jednak utratę prawa do świadczeń krótkoterminowych (np. zasiłku chorobowego, zasiłku opiekuńczego), jednorazowych (odszkodowania za wypadek przy pracy) oraz obniży świadczenia długoterminowe (emeryturę, rentę). 

Przez 30 dni od zawieszenia działalności przedsiębiorca ma jeszcze prawo do korzystania ze świadczeń zdrowotnych. Po upływie tego czasu, a więc już w okresie zawieszenia działalności gospodarczej, przedsiębiorca będzie mógł opłacać składki na dobrowolne ubezpieczenia emerytalne lub rentowe. Musi to jednak czynić terminowo (do 10. dnia następnego miesiąca) i w pełnej wysokości, pod groźbą wyłączenia z ubezpieczenia. 

W zakresie prawa podatkowego możliwość zawieszenia działalności gospodarczej skutkuje zwolnieniem przedsiębiorcy z obowiązku wpłacania zaliczek na podatek dochodowy oraz składania deklaracji VAT. Zawieszenie działalności gospodarczej nie zwalnia natomiast przedsiębiorcy od obowiązków w zakresie: złożenia rocznego zeznania podatkowego, zapłacenia podatku dochodowego od osób fizycznych lub od osób prawnych bądź ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, jak również od rozliczenia VAT. Podatnik rozliczający się w formie karty podatkowej zwolniony jest zaś od obowiązku zapłaty podatku w wysokości 1/30 miesięcznej należności za każdy dzień zawieszenia działalności gospodarczej. W zakresie opłacania karty podatkowej istnieje zresztą możliwość wyboru przerwy lub zawieszenia, przy czym przerwa w działalności nie może trwać dłużej niż 10 dni. 

Podstawa prawna:
Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. 2008 r. Nr 164 poz. 1027 ze zm.).

Przemysław Gogojewicz

Specjalista w zakresie prawa pracy i ubezpieczeń społecznych
www.gogojewicz.com