Pytanie Czytelnika: Ubezpieczenie ciężarnej po rozwiązaniu umowy o pracę za porozumieniem stron

Jestem w ciąży i przebywając na zwolnieniu L4 rozwiązałam umowę o pracę za porozumieniem stron. Nie mam jednak nowego zatrudnienia, ale nadal jestem na zwolnieniu lekarskim. Czy w takiej sytuacji jestem nadal ubezpieczona? Czy będąc w ciąży, ale bez pracy, jestem ubezpieczona? Czy może jest to obowiązek poprzedniego pracodawcy?

Odpowiedzi udziela Przemysław Gogojewicz, ekspert w zakresie prawa cywilnego i ubezpieczeń społecznych:

Fakt rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron sprawia, iż nie przysługuje Pani prawo do zasiłku macierzyńskiego. Zatem kwestia ubezpieczenia zdrowotnego przez ZUS do czasu porodu nie zostaje zachowana.

Warto jednakże przyjrzeć się szerzej temu zagadnieniu, ponieważ mając na uwadze przepisy kodeksu pracy, czynność pracodawcy zmierzająca do rozwiązania z pracownikiem stosunku pracy, gdy ten jest w ciąży jest dalece wątpliwa. Zgodnie z art. 177 § 1 Kodeksu Pracy pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę pracownicy w okresie ciąży, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.

Jednakże na podstawie art. 177 § 4 Kodeksu Pracy rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę za wypowiedzeniem w okresie ciąży może nastąpić tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.

Warto pamiętać, że pracownica będąca w ciąży, z którą rozwiązano stosunek pracy wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, gdy urodzi dziecko już po ustaniu zatrudnienia, ma  prawo do zasiłku macierzyńskiego. Pracownicy, z którą rozwiązano stosunek pracy w okresie ciąży z powodu ogłoszenia  upadłości lub likwidacji pracodawcy i której nie zapewniono innego zatrudnienia, do dnia porodu przysługuje zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Natomiast od dnia porodu kobieta ta jest uprawniona do zasiłku macierzyńskiego po ustaniu ubezpieczenia.

Podstawą ustanowienia szczególnej ochrony stosunku pracy pracownicy w ciąży i w czasie urlopu macierzyńskiego jest art. 177 § 1, który ustanawia tzw. szerszą konstrukcję zakazu wypowiedzenia umowy o pracę, polegającą na tym, że w okresie ciąży i w czasie urlopu macierzyńskiego pracodawca nie może względnie skutecznie złożyć oświadczenia woli w sprawie wypowiedzenia umowy o pracę. Ponadto wypowiedzenie staje się względnie bezskuteczne, jeżeli zostanie dokonane przed okresem ochronnym, ale termin rozwiązania umowy będzie przypadał na ten okres. Przepis ten ustanawia także względny zakaz rozwiązania z pracownicą w wymienionych okresach umowy o pracę bez wypowiedzenia z przyczyn niezawinionych przez pracownika.

Zakazy te mają charakter niewzruszalny. Owa względność polega na tym, że może zostać podważona przez wystąpienie przez pracownicę do sądu pracy z roszczeniem o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne albo o przywrócenie do pracy w razie rozwiązania umowy o pracę i zasądzenie prawomocne przez sąd jednego z tych roszczeń. Omówione zakazy mają też odpowiednie zastosowanie do pracownika-ojca wychowującego dziecko w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego (art. 177 § 5).

Powołany przepis statuuje także zakaz niezwłocznego rozwiązania umowy o pracę z przyczyn zawinionych przez pracownicę albo pracownika, ma on jednak ograniczony zakres podmiotowy, a ponadto jest wzruszalny. Pracodawca nie może mianowicie rozwiązać umowy o pracę w trybie dyscyplinarnym bez zgody reprezentującej pracownicę albo pracownika zakładowej organizacji związkowej. Z unormowania tego wynikają dwa wnioski:

1. po pierwsze zgoda związku zawodowego uchyla wskazany zakaz;
2. po drugie zaś odnosi się on tylko do pracownicy albo pracownika reprezentowanych w sprawach indywidualnych przez zakładową organizację związkową, jeżeli nie reprezentuje ich żaden związek zawodowy, pracodawca zwolniony jest z obowiązku uzyskiwania zgody.

Należy przypomnieć, że zakładowa organizacja związkowa reprezentuje pracownika z tytułu jego członkostwa w związku albo z tytułu wyrażenia zgody na obronę jego praw (por. uwagi do art. 232).

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 3 czerwca 1998 r. (I PKN 164/98, OSNAPiUS 1999, nr 11, poz. 366), jeżeli w chwili rozwiązania umowy o pracę na podstawie art. 52 w zw. z art. 177 § 1 pracodawca i zarząd zakładowej organizacji związkowej nie wiedzą o ciąży zwolnionej pracownicy, gdyż nie złożyła ona świadectwa lekarskiego (art. 185 § 1), to zgoda tej organizacji może być skutecznie wyrażona po rozwiązaniu umowy o pracę, nie później jednak niż do chwili orzeczenia w przedmiocie przywrócenia do pracy lub odszkodowania.

W wyroku z 18 marca 2008 r. (II PZP 2/2008) Sąd Najwyższy stwierdził, że w sytuacji, gdy u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa, bądź taka organizacja funkcjonuje, ale nie reprezentuje interesów pracownicy, dopuszczalne jest rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia w okresie ciąży pracownicy.

Podstawa prawna:

1. Ustawa Kodeks Pracy ( Dz.U z 1998 Nr 21 poz. 94 ze zm.).
2. Ustawa o Świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. 2008 r. Nr 164 poz. 1027 ze zm.).

Przemysław Gogojewicz

Specjalista w zakresie prawa pracy i ubezpieczeń społecznych
www.gogojewicz.com